Temat: Kultura Popularna i Kicz
Kultura to całokształt materialnego oraz duchowego dorobku człowieka, wytworzonego od początku jego istnienia do chwili obecnej lub też w określonej epoce. Jest to także wdrażanie i przekazywanie następnym pokoleniom wartości cennych dla rozwoju danej społeczności lub przekształcanie środowiska życiowego w celu nadania mu określonej rangi.
Współczesne społeczeństwa mają charakter warstwowy-podzielone są na liczne grupy , mniejszości i większości. Tworzą one odrębne typy kultury, wykorzystujące różnorodne treści i w rozmaity sposób je przekształcające. Jednym z typów współczesnej kultury jest kultura popularna, inaczej zwana także popkulturą lub kulturą masową. Terminy te odnoszą się do kultury dostępnej szerokiemu gronu i dostosowanej do uśrednionych upodobań, tak aby trafić do dużej grupy odbiorców. Jest to jednak masowość rozumiana nie pogardliwie, lecz opisowo.
Kultura popularna, jak sama nazwa wskazuje, cechuje się szeroką dostępnością (popularnością) dla odbiorcy, który w tym przypadku nazywany jest odbiorcą masowym. Przyczyną tego zjawiska jest wysoki stopień standaryzacji kultury, dzięki któremu jej wytwory znajdują odbiorców wśród ludzi z całego przekroju klas, statusów społecznych, wykształcenia czy gustów. Standaryzacja, która zachodzi w wytworach kultury popularnej, dotyczy zarówno formy, jak i treści, a jej owoce stają się jeszcze jednym obiektem konsumpcji. Kultura masowa jest charakterystyczna dla nowoczesnych społeczeństw – mogła się ona pojawić tylko w momencie niezwykłego rozwoju technologii medialnych: najpierw docierając do wielkiej rzeszy odbiorców radia, potem telewizji, a obecnie Internetu. Należy także pamiętać o ogromnej roli prasy w kształtowaniu kultury masowej, a także o tym, że poszczególne media nie wychodziły z użycia w momencie pojawienia się kolejnych – współcześnie funkcjonuje zarówno prasa, jak i radio, których oddziaływanie jest niewątpliwie wzmacniane przez przekaz telewizyjny i sieć internetową. Technologie jednak to nie wszystko, rozwój kultury masowej był także wynikiem uprzemysłowienia społeczeństw (od wieku XIX), wzrostu urbanizacji i dużego zwiększenia się dynamiki życia.
Współcześni badacze dostrzegają wady kultury popularnej , ale nie odmawiają jej wartości - są gotowi ją poznawać i analizować. Dla ogółu społeczeństwa najważniejszą zaletą kultury masowej jest szybkość przesyłu informacji. Żyjemy w środowisku, w którym ma to ogromne znaczenie, a niektóre z informacji są często warte miliony dolarów. Ponadto wytwory kultury popularnej są ogólnodostępne, dzięki czemu każdy może 'dostać' to czego w danej chwili potrzebuje. Już samo włączenie radia, czy też telewizora sprawia że otaczamy sie kulturą masową. Jej wytwory są łatwe, lekkie i przyjemne, nie wymagają wyrafinowanego gustu ani smaków, więc trafiają do ogromnej liczby odbiorców. Jednak dla wielu ludzi kultura popularna jest zagrożeniem dla kultury wysokiej. W społeczeństwie coraz częściej pojawiają się bierni odbiorcy, zadowalający sie odgórnie narzucanymi rozrywkami, normami. Według Dwighst'a McDonalda kultura popularna jest takim samym artykułem masowym, jak guma do żucia. Tworzona dzięki technice, nie dla wrażeń estetycznych, ale dla pieniędzy. Wyróżnia się ciągle powielanymi standardami. W masówce nie da sie odnaleźć niczego oryginalnego, więc panuje tzw. druga moda - słuchanie ciężkiej muzyki, alternatywny styl ubierania, filmy czeskie, hiszpańskie, a nawet azjatyckie. Mimo to nie da się uniknąć kultury masowej, wpadamy w jej sidła na każdym kroku. Widz, bądź też czytelnik wybiera nie to, co mu się podoba, lecz to co producent i wydawca stara mu się narzucić poprzez marketing i promocję. Odbiorca pozwala sobą manipulować. Od najmłodszych lat karmiony jest telewizyjna papką, od której nie ma dokąd uciec.
W rozważaniach nad kulturą masową przewija się stale jeden wątek. Jest nim pytanie o wolność samodzielnego wyboru wartości kulturalnych, o swobodę myślenia, o samodzielność rozwoju umysłowego, o wykorzystywanie tych wszystkich możliwości, które tkwią w każdym człowieku. To one rozwinięte czynią zeń wartościową i twórczą osobowość ludzką.
Nie da sie ukryć, że kulturę masową najbardziej propagują Stany Zjednoczone, które większości odbiorców kojarzą się z kiczem. Ale czym jest kicz? Według definicji słownikowej jest to utwór literacki bądź z innych dziedzin twórczości, niekiedy technicznie dopracowany, ale pozbawiony wartości intelektualnych i artystycznych, oparty na stereotypach myślowych i formalnych oraz uproszczeniach. Słowo „kicz” jest nam doskonale znane. W najprostszym rozumieniu kicz staje się tandetnym przedmiotem, wytworem, sztuką najniższą z najniższych. Często przed nim uciekamy, publicznie nie przyznając się do fascynacji tzw. tandetnym dziełem sztuki, które w opinii większości uchodzi właśnie za całkowicie bezwartościowe, wręcz „obciachowe”. Zanim jednak podejmiemy próbę ucieczki, zanim całkowicie odetniemy się od kiczu, by ruszyć w stronę wyrafinowanych i cenionych przez krytyków przedmiotów, może warto bliżej przyjrzeć się „kiczowatym” dziełom, by móc je lepiej zrozumieć.
Kicz kieruje się 5-ma zasadami, spośród nich wyróżniamy: zasadę niedostosowania, synestezji, kumulacji, przeciętności oraz zasadę komfortu.
1) Zasada niedostosowania: Według A. Molesa, przedmiot określany mianem kiczowatego jest zawsze „i na swoim i nie na swoim miejscu”. Charakterystyczne dla kiczu jest to, że trafia on zawsze trochę obok. Przedmiot kiczowaty wykonany jest wg. pokrętnej koncepcji, a zarazem charakteryzuje się starannym wykonaniem oraz wykończeniem np. korek od butelki przebierający formę głowy polityka.
2) Zasada synestezyjnej percepcji: W zasadzie tej chodzi o to, aby jedno i to samo dzieło uderzało w kilka zmysłów jednocześnie. Kicz ma za zadanie wzbudzić w odbiorcy choć chwilowy zachwyt. Jedno dzieło posiada wiele motywów i zastosowań. Przykład stanowią tutaj figurki Matki Boskiej z odkręcaną główką, dzięki czemu możemy je napełnić święconą wodą i jednocześnie traktować jako przedmiot kultu.
3) Kolejną z zasad jest zasada kumulacji, która związana jest z zasadą synestezyjnej percepcji, gdyż również chodzi w niej o zaatakowanie jak największej liczby kanałów zmysłowych naraz.
4) Zasada przeciętności: Dzieła uznane za kiczowate cechują się przeciętnością, a „ przeciętność” ta odnosi się do przeciętności odbiorcy, adresata oraz samego dzieła. Kicz nie charakteryzuje się dwuznacznością, nie chce ryzykować oryginalnością, opiera się na sprawdzonych, utartych schematach, które gwarantują sukces.
5) Ostatnią z zasad jest zasada komfortu : Kicz powinien dawać odbiorcy poczucie bezpieczeństwa, czyniąc świat prostym i zrozumiałym.
Zjawisko kiczu jest wszechobecne. Kicz obecny jest chociażby w reklamach wód mineralnych, gdzie za plecami pięknych pań widoczny jest krajobraz, charakterystyczny dla kiczowatych obrazów- zielone lasy, ośnieżone szczyty gór oraz jasne błękitne niebo.
Kicz dostrzega się głównie w tematach piosenek disco-polo. Muzyka disco-polo pojawiła się na początku lat 90-tych. Jest to polska wersja piosenki dyskotekowej dla której charakterystyczne są proste linie melodyczne i polski tekst odwołujący się do tradycji ludowych przyśpiewek i piosenek biesiadnych. Muzyka ta została nazwana muzyką „chodnikową”.
Disco-polo sięga do najprostszych ludzkich potrzeb, słuchania tego co nie wymaga angażowania, wyszukanego poczucia piękna czy skomplikowanych przeżyć. Przyczyną wielkiej popularności tej muzyki jest jej prostota. Teksty disco-polo nie zmuszają do myślenia, nie skłaniają do żadnej refleksji, najczęściej natomiast opowiadają o miłości.
Miłość jest tu najczęściej przedstawiana w romantycznych dekoracjach, traktowana jako lek na bolączki dnia codziennego. Często jest to miłość nieszczęśliwa, niespełniona. Miłość, która pozostawia po sobie odciśnięte piętno na duszy człowieka. „Rana w sercu ale uczucie wciąż trwa”. W tekstach d-p występuje cały repertuar słów kluczy tj.: miłość, tęsknota, smutek, noc, serce, przyroda.
Teksty tych piosenek mówią o miłości sentymentalnej np. w „Dziewczynie ze snów”. Często tani sentymentalizm zmienia się w cynizm np. w piosence „Majteczki w kropeczki”. Model miłości jaki prezentowany jest przez wykonawców tejże muzyki oparty jest na literaturze bądź filmie: „tak kocha się tylko w filmach rzeczywistość jest już inna”- jak mówią słowa jednej z piosenek.
Teksty d-p najczęściej podzielone są na cztero wersowe zwrotki i krótsze refreny, lub sześciowersowe zwrotki i cztero wersowe refreny. Refreny są tu cechą powtarzalności. Można tu również dostrzec obecność anafor, powtórzeń wewnątrzwersowych oraz paralelizm składniowy. Charakterystyczne dla tekstów d-p są monosylaby tj.: la, la, la, laj: sza, ba, da, ba, da czy wykrzyknienia: ooo!, hej! Och!.
W piosenkach d-p występują rymy o charakterze parzystym najczęściej wg. schematu aabb...W większości przypadków są to rymy żeńskie i gramatyczne: chuchnij- dmuchnij, szlak-ptak, kalina- dziewczyna. Częstym zjawiskiem jest również stosowanie słownictwa potocznego np.: „ to nie koniec dyski nikt nie siada to początek imprezy wesoła jest zabawa”.
Charakterystyczną cechą tych tekstów jest stosowanie różnorodnych eufemizmów dotyczących sfery seksualnej np.: „dyskoteka, seks i ty to jest wszystko czego chcę”.
Większość utworów d-p wykonują mężczyźni, natomiast bohaterki piosenek określane są jako: ukochana dziewczyna, moja miss itp.
Częstym zabiegiem stylistycznym jest apostrofa do opiewanej kobiety, bezpośredni zwrot do adresatki wyznań. Metafora jest tutaj podstawowym środkiem stylistycznym.
Wyobraźnia odbiorcy nie zostaje pobudzona a on sam nie zatrzymuje uwagi na tekście. Wprowadzona jest tutaj konwencja bajkowa: „Kopciuszkiem moim byłaś nocy tej”. W tekstach d-p występują również motywy przyrody oraz liczne porównania np.: „te dni jak bajka, piękne jak tysiąc róż”. Częstym zjawiskiem są pytania retoryczne: „ o miła moja, czy zdradziłem kiedyś cię? Czy zrobiłem ci coś złego? Czy ci ze mną było źle?” Autor często objawia brak szacunku dla języka, poprzez takie zwroty jak „ pragnęłem”. Zostaje też w tekstach podjęta próba wyrażenia głębokiej, pseudofilozoficznej prawdy życiowej: „miłość kończy się czasem”. Czestym zjawiskiem są zestawienia nie logiczne pozbawione sensu: „miłość nie wiem gdzie, pęka nagle całe w szwach, pozostaje żal” a także kolokwializmy: „ciepło czujesz trach to uczucia znak”, „księżyc za chmurkę się pcha”.
Dzisiaj disco polo słuchają nie tylko prości ludzie, młodzież, ale również ludzie wykształceni. Tych piosenek słuchają zarówno dzieci, jak i ich dziadkowie oraz rodzice. Dla wszystkich są one zrozumiałe, a zatem charakterystyczną cechą tego gatunku muzycznego jest to iż nie dzieli pokoleń ale je łączy.
OCENA NAUCZYCIELA: +BDB
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz